De gezondheidszorg kampt met vergrijzing, afnemende beroepsbevolking en stijgende kosten. Daar komt bij: klimaatverandering eist zowel vergroening van de sector en vergroot de zorgvraag. Het Nederlands zorgsysteem zal in het licht van zulke kritieke uitdagingen ingrijpend moeten veranderen. Het promotie-onderzoek van Françoise Johansen gaat daarom in op de vraag: wat is gezonde zorg?
De afgelopen tien jaar is duurzame zorg een belangrijk aandachtspunt geworden voor politici, beleidsmakers en zorgprofessionals: kunnen we toegankelijke, betaalbare en kwalitatief goede zorg blijven bieden? Meer recentelijk heeft de toenemende bezorgdheid over de ecologische voetafdruk van de gezondheidszorg, versterkt door de COVID-19 pandemie, de vraag opgeroepen of de sector binnen de planetaire grenzen kan blijven? Deze vragen, tezamen met de voortdurende discussies over de stijgende kosten van de zorgverlening, hebben geleid tot nieuwe belangstelling voor duurzame gezondheidszorg en de noodzaak van een fundamentele transformatie.
Gezonde zorg
De centrale onderzoeksvraag van dit proefschrift luidt: Hoe ontwikkelt zich de betekenis en het belang van duurzaamheid in de Nederlandse zorg?
Dit proefschrift onderzoekt de transitiebeweging in de Nederlandse gezondheidszorg door het ontwikkelende discours rond duurzame zorg te belichten. Daarnaast worden verschillende opkomende alternatieven bestudeerd. Deze alternatieven introduceren nieuwe culturen, structuren en praktijken. Daarmee beïnvloeden deze alternatieven (niche) de huidige gang van zaken (regime), en omgekeerd.
Drie casussen
Het onderzoek van Johansen verkent deze nieuwe vormen van zorg aan de hand van drie casussen:
- Expeditie duurzame zorg, een leerprogramma van het MVO Netwerk Zorg gericht op het creëren van koplopers in de zorgtransitie.
- Buurtzorg, een voorbeeld van het leveren van zorg op een radicaal andere manier. Het is een symbool geworden in een transformatieve beweging die kan bijdragen aan een toekomstige transitie in de zorg.
- Positieve Gezondheid, waarbij wordt ingezoomd op het beinvloeden van beleidsontwikkeling. Hoe verschuift de focus van ‘ziekte en zorg’ naar ‘gezondheid en gedrag’?
Transitiepijn
Daarnaast kijkt het onderzoek naar de transitiedynamiek bij een proces van herinrichting binnen een veranderingsgezinde zorgorganisatie. Daarbij kan een organisatielid verwarring en een gevoel van dissonantie ervaren. In deze studie onderzoeken we het gebruik van een pijnmetafoor in organisatieprocessen, waarbij we een individuele pijnervaring en pijnsymptomen zoals spanning of stress duiden als een signaal of oproep tot actie.
